فرا رفتن از فرم در جهت فضا

فرا رفتن از فرم در جهت فضا

در فصلنامه شارستان شماره 15- 16، گفت­وگوی جالب توجه محمد محمدزاده با بهرام شیردل به چاپ رسیده است که در آن شیردل به بیان نظرات خود در خصوص فرم و ماهیت آن پرداخته است. در بخشی از این گفت­گو محمدزاده با اشاره به نقدی که وی در خصوص 3 پروژه مهندس میرمیران (مجموعه ورزشی رفسنجان، کانون وکلای دادگستری و سرکنسولگری ایران در فرانکفورت) نوشته است، می­گوید:

"در دو پروژه اول، کار طراحی از پیش فرض­های قطعی و فرمال آغاز و در آن متوقف می­شد و در نتیجه کمی تحمیلی به نظر می­رسند. در این روش، نتیجه طراحی یک شیء (object) است. در کار سوم هم مسئله تفاوت چندانی نداشت ولی در طراحی آن، کار از زمین و تحلیل سایت شروع می­شد و صرفنظر از میزان موقعیت نتیجه کار، این مسئله مهمی بود. بنابر این، این رویکرد اهمیت داشت به این دلیل که بینش کامل تری را در تولید فرم و توجه به دیگر مولفه های مهم و موثر در شکل گیری آن مورد توجه قرار  می­داد...

با این توضیح و با این زمینه فکری، فرمالیسم پروژه سرکنسولگری را می توان از فرمالیسم دو پروژه دیگر  (مجموعه ورزشی رفسنجان و کانون وکلای دادگستری) متمایز کرد. به نظر من فرمالیسم شما هم از همین نوع است، مفروضات دیگری مثل زمین، سایت، شهر و ... در فرایند طراحی دخالت کرده و با فرم دیالوگ برقرار می­کنند و به ان وجاهت می­بخشند. فکر می­کنم در پروژه هایی مثل سفارت ایران در برزیل یا پروژه شیراز، مسئله به این صورت است."

در ادامه شیردل با اشاره به پروژه فرودگاه بین­المللی امام، که یک­بار توسط خود وی و بار دیگر توسط وی و میرمیران طراحی شده است و مقایسه این دو طرح به موارد جالب توجهی اشاره می­کند:

بله، من فکر می­کنم فرم و فرمالیسم یک چیز نیستند، با هم یکسان نبوده و جایگزین هم نمی­شوند. درست است همان گونه که شما گفتید، در معماری فرم مطرح است و از طریق یک پلاستیک هم مطرح می­شود که البته این هم دلیل بر فرمالیست بودن آن نیست. من از حرف­های شما به یاد پروژه فرودگاه بین­المللی امام افتادم که یکبار خودم آن را طراحی کردم و یکبار هم به اتفاق مهندس میرمیران و دیگران آن را طراحی کردیم. مقایسه دو طرح موضوعاتی را روشن می­کند. من فکر نمی­کنم که برخوردی فرمالیستی با معماری داشته باشم. این را در هیچ یک از پروژه­هایم نمی­بینم مگر تعداد کمی که از پروژه­های موفق من نیستند. به عنوان مثال در فرودگاه، من فرمالیستی برخورد نکردم در عین حال که فرمی هم دارد. در پروژه­ای که با میرمیران طراحی کردیم، همان طور که شما گفتید کار منجر به یک شیء با فضاهای کاملا قطعی شد در صورتیکه در پروژه خود من، کار منجر به یک سازماندهی فضایی خاص و غیر قطعی شد. فضایی که فرم آن در مقطع مرتبا تغییر می­کرد...

فرودگاه بین المللی امام - طراح بهرام شیردل

فرودگاه بین المللی امام - طراح سید هادی میرمیران با همکاری بهرام شیردل  

در اینجا دو رویکرد در تولید فرم می­توان قائل شد، در رویکرد اول تولید فرم کار ساده­ای است به نحوی که از تصور و تخیل معمار شروع می­شود، تبدیل به یک سری اسکیس می­شود و در قالب پروژه پیاده می­شود نتیجه کار هم یک شیء است ولی در رویکرد دوم تولید فرم کاری است پیچیده، نتیجه از تغییرات خود فرم و خارج از تصورات اولیه به وجود آمده و تغییرات را در ساختار خود مطرح می­کند. پروژه فرودگاه امام که من طراحی کردم، کار دارای فرم است ولی از رویکردی فرمالیستی ناشی نمی­شود و این فرم بر یک پایه هندسی استوار نمی­گردد. پدیده ای که از ترکیبات هندسی حاصل می شود دارای فرم است ولی فرمی که از پدیده ای مثل موج آب حاصل می­شود، نه قابل تصور است و نه از طریق هندسه و فرمالیسم می­تواند به وجود آید.